Kriskras kuierend door de stad ontdek je dat er verrassend veel kunstwerken op straat staan gemaakt door een Franse kunstenaar of met een Franse titel. We noemden al Les Grandes Formes van Jacques Vieille en La Demeure Humaine van Zadkine. Maar er is nog meer ‘Franse kunst’ te bewonderen in de openbare ruimte, gratis en voor niks. Loopt u maar even mee.
x
11, rue Simon Crubellier
Op het Stadionplein staat een omgevingskunstwerk van de Britse kunstenaar Matthew Darbyshire: 11, rue Simon Crubelier; een drie-kamerappartement zonder muren. Het is de plattegrond van een nieuwbouwwoning in het Noordblok van het Stadionplein, met meubels van brons uit verschillende periodes, enigszins cartoonesk vergroot en uitgevoerd in zwart brons en grijs beton. Meubels die de bewoners en omwonenden geselecteerd hebben – op één kast na die de kunstenaar zelf heeft gekozen. Er is o.a. een kolenkachel te vinden, een zitbank, canapé, ligstoel, bed en radiator.
x
x
Fictief adres in Parijs
Het kunstwerk is vernoemd naar een niet bestaand adres in Parijs uit de grootse, bijna 600 pagina’s tellende roman van de Franse schrijver Georges Perec La vie mode d’emploi (Het leven een gebruiksaanwijzing). Het is een roman over de details van het dagelijks leven, in de vorm van een portret van een Parijs flatgebouw en haar bewoners. De lezer wordt kamer voor kamer, van de zolder tot de kelder, door het gebouw geleid. Elke kamer op een na krijgt een apart hoofdstuk, in totaal 99 stuks. Perec rijgt via allerlei literaire trapeze-effecten de bizarste levensverhalen aaneen: excentrieke miljonairs, danseressen, kamermeisjes, coureurs, necrofiele schilders passeren de revue.
x
Vijftigjarenplan
Hoofdpersoon is de rijke Engelsman Bartlebooth, die zijn leven ordent volgens een vijftigjarenplan: tien jaar volgt hij dagelijks aquarelles bij medebewoner Serge Valéne. Dan in twintig jaar precies vijfhonderd aquarellen maken in havens over de hele wereld. Niet om deze tentoon te stellen, maar om er puzzels van te laten maken. Vervolgens in twintig jaar, zet Bartlebooth de puzzels weer in elkaar en wil volgens een bepaald procedé bereiken dat het weer op een aquarel lijkt, zonder naden. De ‘aquarel’ wordt naar de haven gestuurd waar hij is ooit is gemaakt en daar in een vloeistoff van de verf ontdaan en er alleen een vel papier overblijft.
x
Passages
Voor dit kunstwerk gaat u naar het Mien Ruysplantsoen, bij de KNSM-laan. Voor de hoge doorgang onder het woonblok van architect Hans Kollhoff bedacht Arno van der Mark een stoa of zuilengang. In de doorgang bevonden zich twaalf dragende kolommen, waar van der Mark er nog 12 aan toevoegde. Elke kolom bestaat uit vijf delen. Ter hoogte van elke verdieping is een vijfkantige draagsteen (abaci) aangebracht. Zo geven uiteindelijk 96 draagstenen aan waar de verdiepingen zich zouden moeten bevinden.
x
x
x
Op de stenen zijn afbeeldingen aangebracht die ’s avonds verlicht worden. Van der Mark maakte in Parijs willekeurige foto’s van architectuur en de mensen daarin. Deze foto’s in combinatie met fragmenten van de plattegrond van Parijs ziet van der Mark als een symbool voor de terugblik op het verleden.
x
Le Penseur
Het beeld Le Penseur (De Denker) van de beroemde Franse beeldhouwer Auguste René Rodin staat op de Apollolaan, bij de kruising met de Willem Witsenstraat en het Hilton hotel. De denker stelt Dante voor, zittend voor de poorten van de hel, peinzend over een gedicht, over het helse lot van degenen onder hem. Dante (1265-1321) beschreef in het driedelig gedicht een reis van de hel, door het vagevuur, naar het paradijs.
x
x
Het beeld is in eerste instantie ontworpen in 1881 voor een monumentale deur van een museum. Rodin bedacht een “Poort van de Hel’ naar het gedicht ‘Divina Commedia’ van Dante. ‘De Denker’ was geplaatst in het fronton boven de deur met achter hem figuren in de hel. Het beeld werd ook wel ‘Le Poête’ genoemd omdat het de peinzende dichter Dante voorstelt.
x
Icoon
Het beeld wekt een filosofische stemming op. Rodin koos voor een heldhaftig naaktfiguur, in de traditie van Michelangelo. Meer dan enige andere sculptuur van Rodin, werd ‘Le Penseur’ een direct herkenbaar icoon voor intellect en poëzie.
Verschillende versies in formaat kreeg een zelfstandig leven. Bij het Singer Museum in Laren stond een afgietsel van een kleinere versie. Het werd in 2007 gestolen door bronsdieven en zwaar beschadigd (half stukgesneden voor omsmelting) teruggevonden. Het is inmiddels gerestaureerd en daarna erkend als authentiek.
De Franse staat is in het bezit van de nalatenschap van Rodin en van de gipsen beelden zijn er per beeld maximaal zes afgietsels toegestaan. De denker staat ook op het graf van Rodin.
x
Geen titel – Piet Dirkx
Het kunstwerk dat Piet Dirkx in 1987 maakte voor de Dapperschool aan de Pieter Nieuwlandstraat in Amsterdam Oost, bestaat uit verschillende delen: een kleurrijk, zeshoekig plafond boven de zandbak, een tegelwand met de spreuk La joie est à la vie, ce que la voile est au navire (plezier is voor het leven wat het zeil voor een boot is). Aan de muren van de school hangen bronzen van allerlei soorten broodjes.
x
x
Geen titel – Michel Lapierre
Op de bakstenen muur van Voorburgstraat 258 (Slotervaart) prijkt een gevelsteen met stellopers van de hand van beeldhouwer Michel Lapierre uit de Ardèche (1953).
x
x
De kunstenaar is in de jaren zeventig opgeleid aan de Amsterdamse Rijksacademie. Voor zijn beelden maakt hij gebruik van staal, hout, brons en steen. Hij ziet het als taak van de beeldhouwkunst, de spirituele waarde van de materiële dingen te ontdekken. Langs mystieke weg is het mogelijk om het buitengewone in het dagelijks leven te ervaren.
x
Parijse Bogen
Deze monumentale gietijzeren bogen, afkomstig uit de voormalige Vishallen in Parijs, (Les Halles) zijn in 2012 door kunstenaar van Peter Diem geschonken ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het Vliegenbos in Amsterdam Noord. Ze staan op de Meeuwenlaan bij de toegang tot het bos.
x
x
x
Madame Anna
Dit compacte marmeren beeld van een vrouwentorso staat aan de rand van de vijver in de Japanse tuin van het Amstelpark. Het is een werk uit 1977 van Ton Hak. Waarom het beeld zo heet, hebben we niet ontdekt. Tips?
x
x
L’Après-midi d’un faune
Het beeld (1959) van brons en natuursteen is getiteld naar de prelude van Claude Debussy: Prélude à l’après-midi d’un faune. Een vrouwenfiguur leunt tegen een boomstam, een andere vrouw zit er knielend naast. Achter hen speelt een faun op een fluit. De maakster is Ellen Beerthuis-Roos en het beeld staat in het Beatrixpark, aan de noordkant.
x
x
Fête Galante
Op naar de Weesperstraat, kruisend met de Kerkstraat voor Fête Galante, gemaakt door Hans van den Ban in 1994. De vier reusachtige kegels met aan het uiteinde springerige draden, zijn neergezet om een verrassende onderbreking te vormen in de bebouwde omgeving. Het feestelijke werk brengt letterlijk wat speelsheid in de straat.
x
x
De kegels lijken op de vruchten van een spar, maar kunnen evengoed geassocieerd worden met gewichten van een ouderwetse koekoeksklok. De titel Fête Galante(ook wel Fête Champêtre) is niet uit de lucht gegrepen: In de 18e eeuw gaven Franse schilders de feesten van de adel weer in een apart genre van de schilderkunst: de Fêtes Galante. De taferelen van deze hoffeesten werden vaak intiem weergegeven met taferelen van elegant geklede mensen die zich in een romantische omgeving in de buitenlucht vermaken met muziek, dansen en flirten.
x
Figure découpée of L’oiseau
Dit beeld van Pablo Picasso in het Vondelpark wordt in de volksmond wel aangeduid als platte vogel, platte vis of vissenbeeld. Het 7 meter hoge bijna tweedimensionale beeld werd geplaatst ter herinnering aan het 100-jarig bestaan van het Vondelpark. Ter viering werd daar een internationale beeldententoonstelling gehouden. Picasso vroeg voor zijn inzending geen honorarium, maar stelde dat Amsterdam moest opdraaien voor de plaatsingskosten (100.000 gulden) en dat het altijd openbaar tentoongesteld zou blijven.
x
x
In 1994 leidde het beeld tot een discussie tussen stadsdeel Zuid en het bestuur van de centrale stad. De eerste zag zich geconfronteerd met enorme kosten van onderhoud voor het park en wilde het beeld verkopen, ter financiering van dat onderhoud. De centrale stad bij monde van Ernst Bakker verbood het, gezien de eisen van de kunstenaar.
x
Pourquoi
De eigenaar van de Buiten Dommerstraat 15 in de Jordaan vond het opvallend dat voor alles het ‘waarom’ wordt gevraagd. Als reactie liet hij deze gevelsteen aanbrengen, zonder verdere toelichting. Maar waarom in het Frans? Dat blijft voor ons een vraag.
x
x
Descartes
En verder is er nog een beeld van Descartes van beeldhouwer Jean Puiforcat. U moet hiervoor naar het Johannes Vermeerplein. Het toont een gestileerde figuur met een boek voor de borst en een gewaad dat naar de onderzijde toe overloopt in de onbewerkte steen. Oorspronkelijk werd het beeld tentoongesteld voor het Pavillon de la Penséeop de Parijse Wereldtentoonstelling in 1937. In 1948 werd dit kalkstenen beeld geschonken aan de Gemeente Amsterdam door de Franse Ambassadeur ter gelegenheid van het vijftienjarige bestaan van het Maison Descartes.
x
x
x
Frans wijsgeer en wiskundige René Descartes (1596-1650) was van 1628 tot 1649 werkzaam in Amsterdam. In de gevel van zijn voormalig woonhuis aan de Westermarkt 6 is een gedenksteen aangebracht met de tekst Quel autre pays où on puisse jouir d’une liberté entière? (In welk ander land kan men een zo volkomen vrijheid genieten?). Over hem binnenkort meer.
x
Champ Sonique
Het eerste permanente geluidskunstwerk in Amsterdam (2005) is tot stand gekomen in het kader van de IJtram. De uit België afkomstige kunstenaar Mo Becha, die ook een internationaal vermaard DJ is, heeft in drie tunnels 48 luidsprekers aangebracht. Elke box produceert een ander geluid. Doordat de luidsprekers schuin tegen over elkaar zijn geplaatst, wordt je lopend door de tunnel meegevoerd door het geluid. Champsonique zal bij voorbijgangers een verrassingseffect teweeg brengen. Naast zijn eigen muzikale creaties is er ook ruimte voor andere componisten. In de toekomst zullen componisten uitgenodigd worden om nieuwe geluidswerken te componeren.
Locatie: Dijksgracht, voor de tunnels aan de Piet Heinkade.
x
x
Demeure 4
Demeure 4 (1961) van de Franse kunstenaar Henri Etienne-Martin is geïnspireerd op de vroegmiddeleeuwse tempel in het Franse plaatsje Lanleff. Bronnen melden dat de kunstenaar hier zou hebben verbleven, nadat hij aan het einde van de Tweede Wereldoorlog was bevrijd uit krijgsgevangenschap. Het beeld maakt onderdeel uit van een reeks, die een sleutelserie is binnen het oeuvre van de kunstenaar.
x
x
Willem Sandberg, toenmalig directeur van het Stedelijk Museum Amsterdam, nodigde Etienne-Martin in 1962 uit om het gipsen beeld Demeure 4 te tonen in de presentatie die hij voor de Wereldtentoonstelling in Seattle maakte. Speciaal voor de collectie van het Stedelijk Museum is het beeld in brons gegoten. De titel Demeurebetekent woning.
Het beeld vindt u op Sloterweg 773.
x
Zonder titel – Le Zébreur
Het wooncomplex De Liefde uit 1990 op de Bilderdijkstraat hoek Da Costakade, is ontworpen door de Belgische architect Charles van den Hove. Op de wanden van de toegangspoorten naar het binnenplein van het complex zijn geëmailleerde panelen van de Franse kunstenaar Daniël Buren aangebracht. Ingewijden herkennen het werk direct: al dertig jaar lang bedekt Buren allerhande plekken met verticale strepen. Niet voor niets wordt hij wel Le Zébreur genoemd.
x
x
Apollo
In 1993 werd het beeld van Minerva, godin van de wijsheid, kunst, nijverheid en oorlog, gestolen van haar sokkel. In 1994 schonk de Franse kunstenaar Arman zijn beeld van Apollo, god van het licht, aan de Gemeente Amsterdam. Deze plaatste het op de lege sokkel waar eens Minerva had gestaan. Het werk staat op de Minervalaan, ter hoogte van nummer 42.
x
x
The crocodile, the melodica, the pike fish, the high heel pump…
Via internet en social media komt er dagelijks een stroom beelden op ons af. De mozaïeken die je op de wand tegenover je ziet, als je op het perron staat van metrostation Rokin, zijn daar een variant op. Het werk bestaat uit alledaagse voorwerpen die geen relatie met elkaar lijken te hebben. De mozaïeken zijn een antwoord op de vitrine tussen de roltrappen met archeologische vondsten gedaan bij de bouw van de Noord/Zuidlijn. De vitrine toont de stille getuigen van het verleden, de muren tonen een bloemlezing van het heden. Het Brits-Franse kunstenaarsduo Dewar & Gicquel kijkt graag naar doodgewone voorwerpen alsof ze deze voor de eerste keer zien. Dat zorgt voor vervreemding en verwondering en vaak voor een resultaat waar je vrolijk van wordt. Er mag gelachen worden, in de wereld van Dewar & Gicquel.
x
x
Dewar & Gicquel zijn in metrostation Rokin hadden ook invloed op de manier waarop de oudheidkundige collectie is uitgestald in de vitrine. Samen met stadsarcheoloog Jerzy Gawronski kozen ze niet voor een chronologische volgorde, maar voor esthetische criteria. Gegroepeerd naar vorm, kleur en omvang is de enorme collectie voorwerpen een kunstwerk op zich geworden.
x
Lees ook over:
