Een homoseksuele hypochonder noemde de overspelige Hortense de Beauharnais haar man Lodewijk Napoleon. En ook Amsterdam beviel haar allerminst. Ze nam al gauw de benen, terug naar Parijs. Haar echtgenoot liet ze achter in het Koninklijk Paleis op de Dam van waaruit hij het land moest besturen. Tja, hij had ook liever een zonnig vorstendommetje in Italië gehad, maar zijn grote broer keizer Napoleon scheepte hem met Holland op.
x
x
Kwellingen
Het liefst was de intellectuele Lodewijk Napoleon schrijver geworden. Hij zag er niets in om koning van Nederland te zijn. Maar Lodewijk Napoleon had het niet voor het kiezen. Hij moest van zijn oudere broer Napoleon, de machtigste man van de wereld. En het was niet zijn enige kwelling. Het gearrangeerde huwelijk tussen Lodewijk en Hortense (Napoleons stiefdochter) was een van de slechtste in de geschiedenis. Verder had hij al op jonge leeftijd een geslachtziekte opgelopen, last van reuma, een wervelbeschadiging na een val van zijn paard en vreesde hij het Hollandse klimaat.
x
Lodewijk de Goede
Op 23 juni 1806 deed Louis, de naam waarmee hij officiële stukken tekende, als koning zijn intrede in ons land. Hoewel hij een buitenlandse vorst was, kan hij toch als eerste nationale vorst worden gezien.
Iek ben Konijn van Olland
‘Iek ben Konijn van Olland’ zo stelde hij zich als koning voor aan de Nederlandse bevolking. Hij was beslist geen willoze marionet van zijn broer. Onder zijn leiding groeide de vierde macht van de ambtenaren en werd de kiem gelegd voor onze monarchie.
Grote populariteit verwierf de koning o.a. door zijn betrokkenheid bij een ramp met een schip buskruit dat op 12 januari 1907 midden in Leiden ontplofte: 151 doden en 2.000 gewonden. Lodewijk was na vijf uur al op de plaats van de ramp. Hij wilde Leiden helpen en stelde duizenden soldaten aan om Leiden op te bouwen. Uit zijn privévermogen stelde hij liefst 30.000 gulden beschikbaar voor het door hem opgerichte rampenfonds. Leiden werd vrijgesteld van belasting voor tien jaar. Hij gaf bakkers van het naburige Delft opdracht broden voor de getroffen inwoners van Leiden te bakken, en stuurde zijn hofchirurg. Ook liet hij Paleis Huis ten Bosch tot een noodhospitaal maken.
x
x
Maar keizer Napoleon was ontevreden over de zelfstandige koers die zijn broer voerde. Die had geweigerd de dienstplicht in te voeren, verzette zich tegen het Continentaal Stelsel (handelsblokkade van Engeland) en wilde ook niet het probleem van de staatsschuld oplossen door tiërcering (vermindering tot een derde). Het onvermogen van de Bataafse defensie om in 1809 een Engelse landing op Walcheren te voorkomen, was voor de keizer de druppel geweest die de emmer deed overlopen. In 1810 moest Lodewijk aftreden en werd Nederland ingelijfd bij het keizerrijk.
x
‘Lodewijks’ locaties in Amsterdam
Paleis op de Dam
In 1808 vestigde Lodewijk zich in Jacob van Campens neoclassicistische Stadhuis op de Dam. Zijn architecten lieten het gebouw grotendeels ongemoeid. Lodewijks uit Frankrijk afgekeken, maar in Holland gemaakte interieur in empirestijl paste goed bij de neoklassieke vormgeving van het Paleis. Toch voelden de Napoleons zich er slecht op hun gemak. Lodewijk moest denken aan een ‘staatsgevangenis’. Hortense, die het gebouw ‘een paleis van de inquisitie’ noemde, klaagde over de stank uit de grachten en de lugubere doodshoofden in de Vierschaar, de ruimte waar in de 17de eeuw het doodvonnis werd uitgesproken. Na vier weken ging zij terug naar Parijs.
x
x
Het Trippenhuis – Kloveniersburgwal 29
Achter de breedste grachtenhuisgevel van Amsterdam schuilen twee huizen. Links dat van Hendrick Trip, rechts dat van zijn broer Louys. Deze rijke wapenhandelaars gaven in 1660 de opdracht voor de bouw met de bedoeling het huis van hun concurrent te overtreffen. 150 jaar later vestigt het door koning Lodewijk Napoleon opgerichte ‘Instituut van Wetenschappen, Letteren en Schoone Kunsten’ zich in het Trippenhuis, de voorloper van de huidige Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.
Felix Meritis – Keizersgracht 324
Het Amsterdamse genootschap Felix Meritis (Gelukkig door Verdiensten), opgericht in 1777 door de ‘gegoede burgerij’, richtte zich op de bevordering van kunst en wetenschap. Koning Lodewijk Napoleon wilde graag beschermheer worden en schonk 41 kisten met afgietsels van antieke beeldhouwwerken. Maar zijn wens werd niet gehonoreerd. Tijdens een bezoek aan Amsterdam in 1811 woonden Napoleon en Marie-Louise in dit voorname pand een groot bal bij.
Herengracht 520
De hoge waterstand maakte dat de keuken en dienstvertrekken in het souterrain niet te diep aangelegd konden worden. Zo kwamen de hoofdvertrekken boven het straatniveau te liggen, met een mooi uitzicht over de gracht. En het gaf reden tot een chique trappartij. De term is bel-etage, quasi-Frans en betekent letterlijk ‘mooie etage’. Lodewijk Napoleon logeerde hier voordat hij in het Paleis op de Dam ging wonen. Het grachtenpand heeft een van de meest monumentale gangen van Amsterdam, met rijk gedecoreerd stucwerk in de Lodewijk XIV-stijl.
x
Koning Kunst
Lodewijk had ideeën over de functie van kunst – staatkundig bindmiddel, bron van nationalistische trots en vaderlandsliefde – en belangrijker, hij had de visie en de energie om die ideeën om te zetten in beleid. Hij deelde medailles en kunstenaarsbeurzen uit, steunde bibliotheken en zette een koninklijk instituut voor kunst en wetenschappen op.
Op initiatief van Lodewijk werd in 1808 de Prix de Rome opgericht. Deze prijs naar Frans model moest het niveau van de Hollandse kunst, sinds de Gouden Eeuw danig ingezakt, verbeteren. De prijs stelde de élèves-pensionnaires in staat om in Parijs en Rome te studeren. De prijs bestaat nog altijd en heeft nauwelijks aan prestige ingeboet.
En Lodewijks belangrijkste initiatief: het Nationaal Museum, opgericht in 1800 onder de naam Nationale Konstgallerij. Lodewijk liet het in 1808 van het Buitenhof in Den Haag – waar het een pand deelde met een bordeel – verplaatsen naar de zolderverdieping van het Paleis op de Dam in Amsterdam. Het museum begon bescheiden, maar eindigde groot.
x
Toch nog Italië
Na zijn gedwongen troonsafstand leefde Lodewijk Napoleon in ballingschap in Florence en wijdde hij zich aan zijn literaire activiteiten. Hij publiceerde een 700 pagina’s dikke briefroman, Marie ou les peines de l’amour. Daarin zet hij op een geraffineerde manier Nederland en Frankrijk tegen elkaar af. Conform de in die tijd heersende beeldvorming wordt Nederland bijna als een Hof van Eden afgeschilderd, tegenover een wuft en verdorven Parijs. Het is duidelijk dat Lodewijk graag ‘Hollander met de Hollanders’ wilde zijn.
x
